Blijf je piano stemmen!

Piano stemmen is erg belangrijk

Regelmatig piano stemmen is een aandachtspunt. Een erg belángrijk aandachtspunt zelfs! Voor piano’s die in huiskamers staan is de vuistregel dat er globaal twee keer per jaar een stembeurt uitgevoerd moet laten worden. Veel verschillen in temperatuur en (vooral!) in luchtvochtigheid zorgen ervoor dat een instrument ontstemd raakt. Het piano stemmen is letterlijk een ‘vak apart’. Een driejarige opleiding aan de pianovakschool is vereist om als pianostemmer aan de slag te mogen gaan. Het piano stemmen is, simpelweg gezegd, eigenlijk niets anders dan ‘de tonen weer op de juiste onderlinge corresponderende hoogten brengen’. Maar dat klinkt veel simpeler dan het is. Er is echt vákmanschap vereist om dit werk te kunnen doen.

Het piano stemmen gebeurt door het verdraaien van de stem-pennen, waaraan de snaren zij bevestigd. Deze stem-pennen zijn verankerd in een houten stemblok. Door het verdraaien van de stem-pennen verandert de spanning en daarmee de toonhoogte van de snaar.

Piano stemmen op 440 of 442 Hz?

Een pianostemmer gebruikt een stemvork (zoals hieronder afgebeeld) om de gewenste toonhoogte van het instrument te bepalen. Tegenwoordig wordt deze fysieke stemvork nogal eens vervangen door de elektronische stemvork op de smartphone.

440 Hz: concertstemming

De gebruikelijke toonhoogte is 440 Hz. Dat betekent dat er 440 zwevingen per seconde plaatsvinden. In de regel zal de pianostemmer dan ook deze 440 Hz. (concertstemming in de volksmond) willen bereiken. Over het algemeen wordt een piano/vleugel gestemd op 440 Hz.

442 Hz: helderder

Toch zijn er ook pianisten die liever hebben dat hun instrument op 442 Hz. wordt gestemd. De toon zou daar net even wat helderder door klinken. Er zijn niet veel mensen die dit verschil echt horen. Maar smaken verschillen nu eenmaal en een pianostemmer werkt natuurlijk graag mee aan de wensen van de muzikant.

Wegzakken onder de 440 Hz

Een piano of vleugel die lange tijd niet wordt gestemd zal steeds verder ‘wegzakken’ onder deze 440 Hz. Het kost in dat geval ook meer moeite en tijd om ‘de stemming erin’ te krijgen. Soms echter is een instrument zo ‘op leeftijd’, dat met een lagere stemming genoegen moet worden genomen. Het optrekken naar de 440 Hz. zou er anders voor kunnen zorgen dat de snaren knappen, doordat ze onder te grote spanning komen staan.

Ook voor de stem-pen zou de trekkracht te groot kunnen worden. Gemiddeld moet elke stem-pen bij 440Hz. een trekkracht van z’n 80 kilo aankunnen. Dat betekent over de hele piano (ongeveer 225 stem-pennen, even rekenen) een trekkracht van 18.000 kilo. En bij sommige concertvleugels is dit zelfs bijna 20 ton!

Zuivere piano stemming

De verdeling van de twaalf tonen binnen een octaaf kostte Pythagoras al hoofdbrekens. Dit omdat de rein-klinkende frequentieverhoudingen van octaven (1:2), kwint (2:3) en kwart (3:4), wiskundig niet verenigbaar zijn. Deze onvolmaaktheid leidde in eerste instantie tot veel verschillende stemmingen. In de tegenwoordig gebruikte gelijkzwevende stemming wordt deze onvolmaaktheid gelijkmatig verdeeld. Daardoor kan in elke toonsoort gespeeld worden, omdat de tonen onderling zuiver klinken.

Met meer plezier piano spelen

Als je piano of vleugel perfect gestemd is, speel je met meer plezier. Want een piano of vleugel die (gedeeltelijk) ontstemd is, geeft ergernis tijdens het spelen. Een zuiver gestemde piano of vleugel geeft gewoon heel veel energie! Terwijl een ontstemde piano of vleugel nogal eens zorgt voor een eveneens ontstemde pianist… Laat daarom je piano of vleugel vakkundig stemmen en optimaal afregelen door dé pianostemmer! Om daarna weer met een brede glimlach te gaan spelen op je piano of vleugel!

Invloeden op de piano stemming

Hoe komt het toch dat een piano of vleugel ontstemt? Vaak wordt gedacht dat dat komt door het bespelen van de piano maar dat is maar een klein deel. Het komt voornamelijk door de verschillen in temperatuur en luchtvochtigheid! Een piano of vleugel bestaat voornamelijk uit hout. En hout wérkt het nu eenmaal. In de zomer zet het uit (invloeden van vocht en warmte) en in de winter krimpt het (invloeden van droogte en kou). Door deze bewegingen van het hout raakt een piano of vleugel ontstemd.

Veelgestelde vragen omtrent piano stemmen

Hoe vaak moet een piano gestemd worden?

Hoe vaak een piano gestemd moet worden hangt van een aantal zaken af. Het is niet zozeer van invloed of er veel of weinig op het instrument wordt gespeeld. Het meest raakt een piano ontstemd door wisselingen van temperatuur en vochtigheidsgraad. Hierdoor zet de zangbodem namelijk uit of krimpt, waardoor de spanning op de snaren verandert. Dit zorgt voor onzuiverheid.

Wij raden daarom aan om je instrument bij voorkeur tweemaal per jaar (minimaal één keer), te laten stemmen. Vooral ook omdat een zwaar ontstemde piano (als te lang wordt gewacht met stemmen) veel moeilijker op stemming blijft voor een volgende langere periode.

Hoeven nieuwe piano’s minder te worden gestemd?

Nee, integendeel! Zelfs vaker dan een gebruikt instrument. Hoe dat komt? Materialen zijn nog niet uitgewerkt en in de snaren zit nog extra rek. Hoe vaker uw piano in deze periode gestemd wordt, hoe mooier de klank en stabieler de piano zal worden. Bij zeer gunstige omstandigheden heeft een stabiele piano soms aan één stembeurt per jaar genoeg.

Moet je als pianostemmer ook briljant kunnen spelen?

Nee, maar je moet natuurlijk duidelijk kunnen horen of de tonen loepzuiver klinken. Het is wel van belang dat de pianostemmer een béétje kan spelen. Zo komt hij erachter of de touché (aanslag van de toetsen) goed is en of er niet ergens haperingen voorkomen.

Moet je als pianostemmer een absoluut gehoor hebben?

Ook dát is niet het geval. Een pianostemmer hoeft niet met zijn ogen dicht te kunnen horen welke toon er wordt aangeslagen op de piano of de vleugel. Wel moet hij of zij de onderlinge tonen perfect op elkaar af weten te stemmen (letterlijk!).

Meer informatie over piano stemmen

Als je meer wilt weten over het stemmen van een piano of vleugel of de techniek erachter, kun je uiteraard bij ons terecht. Ook geven we graag informatie over manieren om je instrument beter in balans te (kunnen) houden. Klik op de onderstaande knop!

Neem contact op